Bolesne owrzodzenia i zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, czyli afty, trapią zarówno dzieci, jak i dorosłych. Zanim się pojawią, odczuwa się dyskomfort w postaci pieczenia, czy swędzenia miejsca, w którym buduje się owrzodzenie i powstaje biała plamka z czerwoną obwódką. Można je też wyczuć za pomocą języka. Większość aft goi się samoistnie, jednak aby przyspieszyć ten proces, a także złagodzić nieprzyjemne objawy bólowe, warto sięgnąć po środki apteczne bądź domowe sposoby na afty.

Jakie są przyczyny powstawania aft?

Afty u dzieci, jak i u dorosłych powstają z różnych przyczyn. Pierwszą i najbardziej podstawową jest nieprzestrzeganie higieny ustnej i rozwój grzybów, a także bakterii. Paradoksalnie również przesadna dbałość o higienę i zbytnie przyciskanie szczoteczką do zębów, języka, dziąseł, czy zranienie wewnętrznej strony policzków może przyczynić się do ich powstawania. Ponadto używanie ostrych past do zębów, zawierających dedecylosiarczan sodu, również sprzyja powstawaniu aft. U niemowląt powstawanie aft związanie jest z ząbkowaniem. Wtedy może pojawić się afta na podniebieniu. Oczywiście również rozwijające się infekcje i stan obniżenia odporności sprzyja powstawaniu bolesnych owrzodzeń w jamie ustnej. Zapaleniu migdałków może towarzyszyć afta na podniebieniu.

Do powstawania aft może się przyczyniać również niewłaściwa dieta. Spożywanie przetworzonych, pełnych konserwantów produktów może powodować pojawianie się aft. Ponadto w przebiegu alergii pokarmowych, np. celiakii, czyli uczuleniu na gluten, a także chorób jelit, jak np. choroba Leśniewskiego-Crohna również może pojawić się afta. Długotrwały stres i przyjmowanie antybiotyków także sprzyja ich powstawaniu.

W czasie każdej infekcji, nie tylko w przypadku dzieci, trzeba pamiętać o przyjmowaniu razem z antybiotykiem bakterii kwasu mlekowego, które działają osłonowo na jelita, zapobiegając ich wyjaławianiu przez dłuższe zażywanie antybiotyku.

Powstawaniu aft mogą sprzyjać również niehigieniczne nawyki przygryzania długopisu czy obgryzania paznokci.

Nawracające się afty mogą występować w przebiegu cukrzycy. Mogą być następstwem niedoborów witamin i minerałów w diecie, a zwłaszcza witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza, a także cynku. Przyczyną aft u dorosłych mogą być również wyżynające się ósemki, czy uszkodzenia od protezy. Do przyczyn stomatologicznych należy również zaliczyć próchnicę.

Domowe sposoby na afty – czy są skuteczne?

Jest wiele domowych sposobów na afty, które mogą być równie skuteczne, jak apteczne środki bez recepty. Należą do nich płukanki z wody różanej, szałwii bądź rumianku. Owrzodzenie można przecierać za pomocą roztworu wody utlenionej i wody, a także pasty z sody oczyszczonej i wody. Mają one działanie przeciwbólowe i przyspieszające gojenie. Z domowych metod warto wykorzystać również wystudzoną torebkę z herbaty. Tanina wysusza aftę, powodując jej szybsze gojenie, a także zmniejszając dolegliwości bólowe.

Postępowanie w przypadku aft – czego nie należy jeść?

Kiedy mamy do czynienia z aftami, nie możemy spożywać drażniących posiłków. Afty u dzieci i dorosłych bywają również wynikiem spożycia zbyt dużej ilości owoców cytrusowych. Kiedy pojawią się afty, należy odstawić kwaśne warzywa i owoce, dotyczy to także przypraw. Trzeba również zrezygnować z twardych pokarmów, które mogą nasilać dolegliwości i opóźniać proces gojenia.

Zwłaszcza afty u dzieci są uciążliwe. Mogą występować w formie małych pojedynczych aft lub rozsianych w jamie ustnej, tzw. aft opryszczkowych. Afty goją się od tygodnia do trzech tygodni, dlatego warto w tym czasie spożywać czy też podawać dzieciom zupy-kremy, jogurty, przeciery warzywne i owocowe (pod warunkiem, że nie są kwaśne). Warto jeść również produkty wzmacniające odporność, jak potrawy z niewielką ilością czosnku, cebuli, a także zawierające żelazo i witaminę B12 – fasolę czy produkty drożdżowe, oczywiście jeśli nie ma się alergii na żaden z tych składników.

Kiedy należy wybrać się do lekarza?

Kiedy domowe sposoby zawodzą, a apteczne żele na afty na dziąsłach czy policzkach, a także spray na afty na podniebieniu nie dają rezultatu, trzeba wybrać się do lekarza. Preparaty apteczne mają podobne działanie do domowych środków, tworzą filtr ochronny dla miejsca gdzie powstała afta, przez to nie jest dodatkowo drażniona, np. przy spożywaniu posiłków. Zawierają poliwinylopirolidon bądź kwas hialuronowy.

Kiedy afty są nawracające bądź utrzymują się długo, koniecznie trzeba wykonać dokładną diagnostykę w gabinecie lekarskim. Dodatkowe badania wykluczą lub potwierdzą choroby układowe bądź alergie, które mogą być przyczynną aft. Dokładny wywiad z pacjentem pomoże stwierdzić czy przyczyna nie leży po stronie niewłaściwego odżywiania bądź niewłaściwych nawyków, tj. obgryzanie paznokci albo czynników środowiskowych, jak stres.

Lekarz może przepisać leki sterydowe i immunosupresyjne, a także, w przypadku stwierdzenia niedoborów, suplementację witaminową. Pomoże to zwalczyć nawracające się afty na podniebieniu, dziąsłach, wewnętrznej stronie policzków czy na języku.